Ακούγοντας τον όρο «θεωρία παιγνίων», ίσως πιστεύεις ότι είναι μια περίεργη και πολύπλοκη ιδέα και θα έχεις δίκιο!
Η θεωρία παιγνίων έχει μεγάλο ενδιαφέρον και πληθώρα διαφορετικών εφαρμογών. Η πολυπλοκότητα του θέματος είναι τέτοια, που χρειάζεται εκτενής μελέτη για να γίνει πλήρως κατανοητό.
Σε αυτό το άρθρο όμως, θα επιχειρήσουμε να προσεγγίσουμε το θέμα από την πρακτική του πλευρά και να δούμε μερικές αρχές της θεωρίας και πώς αυτές μπορούν να εισαχθούν στην νοοτροπία μας, ώστε να μας οδηγήσουν σε μια στρατηγική καλύτερων αποφάσεων, με θετική επίδραση στις ζωές μας.
Η Ιστορία της Θεωρίας Παιγνίων
Προτού προχωρήσουμε, ας αναφερθούμε σε μερικά ιστορικά στοιχεία, για να καταλάβεις πώς προέκυψε η θεωρία.
Στο Συμπόσιο του Πλάτωνα γίνεται μια αναφορά στην μάχη του Δηλίου, μεταξύ Αθηναίων και Βοιωτών.
Κάποιος στρατιώτης των Βοιωτών σκέφτεται ότι ακόμη και αν η άμυνα τους είναι επιτυχημένη, υπάρχει κίνδυνος να σκοτωθεί και ότι αν η άμυνα δεν είναι επιτυχημένη, θα σκοτωθεί σχεδόν σίγουρα.
Επομένως, η καλύτερη του εναλλακτική είναι να φύγει από την μάχη, ώστε να γλιτώσει ανεξαρτήτως έκβασης της μάχης.
Αν όλοι οι στρατιώτες έκαναν την ίδια σκέψη και αν κάτι τέτοιο συνέβαινε, τότε όλοι θα συνειδητοποιούσαν ότι είναι πιο ασφαλές αν φύγουν από την μάχη.
Αυτή η απλή υπόθεση είναι μια από τις πρώτες φορές που η θεωρία παιγνίων έκανε την εμφάνιση της στην Ιστορία. Αρκετοί διανοούμενοι είχαν παρόμοιες ιδέες κατά καιρούς, αλλά η σύγχρονη μορφή της θεωρίας εμφανίσθηκε το 1944 στο βιβλίο του Ούγγρο-Αμερικάνου μαθηματικού John von Neuman με τίτλο «Theory of Games and Economic Behavior».
Αυτό το θεμελιώδες έργο περιέχει τη μέθοδο για την εξεύρεση αμοιβαία συνεπών λύσεων για παιχνίδια δύο ατόμων με μηδενικό άθροισμα.
Ένα παιχνίδι με μηδενικό άθροισμα είναι ένα παιχνίδι στο οποίο, εάν τα συνολικά κέρδη των συμμετεχόντων προστεθούν και οι συνολικές απώλειες αφαιρεθούν, θα έχουν άθροισμα μηδέν.
Το πόκερ και τα τυχερά παιχνίδια είναι δημοφιλή παραδείγματα παιχνιδιών μηδενικού ποσού, καθώς το άθροισμα των ποσών που κερδίζονται από ορισμένους παίκτες ισούται με τις συνδυασμένες απώλειες των άλλων.
Με αυτό το βιβλίο έγινε γνωστή η θεωρία παιγνίων και η εφαρμογή της επεκτάθηκε σε πεδία, όπως η οικονομία, η πολιτική και ο αθλητισμός και πολλοί επιστήμονες την βρήκαν ενδιαφέρουσα και ασχολήθηκαν περαιτέρω, όπως ο John Nash, του οποίου η ζωή εξιστορείται στην ταινία «A Beautiful Mind» που αξίζει να δεις.
Στο βίντεο που ακολουθεί μπορείς να δεις άλλες προτάσεις μας για ταινίες και σειρές που θα σου αρέσουν.
Οι Βασικές Αρχές
Κάτι πολύ βασικό σχετικά με την θεωρία παιγνίων είναι ότι δεν σχετίζεται με το παιχνίδι με την έννοια που ίσως έχεις στο μυαλό σου.
Παιχνίδι στην θεωρία παιγνίων είναι οποιαδήποτε αλληλεπίδραση μεταξύ ενός αριθμού ανθρώπων όπου η έκβαση του αποτελέσματος εξαρτάται από τις αποφάσεις άλλων.
Η θεωρία παιγνίων προσπαθεί δηλαδή να αναλύσει κάθε στρατηγική ώστε να παραχθεί το πιο ωφέλιμο αποτέλεσμα.
Οι βασικές αρχές λοιπόν είναι οι παρακάτω:
- Ένα παίγνιο περιλαμβάνει πολλαπλούς παίκτες (άνω των 2).
- Οι παίκτες πρέπει να αλληλεπιδρούν.
- Πρέπει να υπάρχει επιβράβευση.
- Υποθέτουμε ότι οι παίκτες δρουν λογικά.
- Υποθέτουμε ότι οι παίκτες καταστρώνουν την στρατηγική τους με βάση το προσωπικό συμφέρον.
Γνωρίζοντας τις αρχές της θεωρίας είναι εύλογο να αναρωτηθείς πώς μπορεί να εφαρμόζεται αυτή στην καθημερινή ζωή, εφ’ όσον οι άνθρωποι δρουν συναισθηματικά και χωρίς λογική.
Πράγματι, η θεωρία παιγνίων είναι μια στρατηγική υψηλού επιπέδου, που δεν θα σου χρειαστεί σε απλές και τυπικές καταστάσεις.
Όταν όμως αποφασίσεις να εμπλακείς, θέλοντας ή μη, σε περιπτώσεις που χρειάζεται στρατηγική ανταγωνισμού ή συνεργασίας με ικανά άτομα, δεν μπορείς να παραβλέψεις τις αρχές τις θεωρίας παιγνίων.
Οι άνθρωποι που είναι επιτυχημένοι και ανταγωνιστικοί στον τομέα τους γνωρίζουν τους κανόνες του παιχνιδιού και είναι καλά πληροφορημένοι σχετικά με τις αποφάσεις που καλούνται να πάρουν. Η στρατηγική τους διακρίνεται από την λογική και το κίνητρο τους από το συμφέρον τους.
Περιπτώσεις στις οποίες μπορεί να βρει εφαρμογή η θεωρία είναι οι επιχειρήσεις, η πολιτική και οποιοσδήποτε άλλος τομέας μπορεί να εμπεριέχει στρατηγική λήψης αποφάσεων.
Η πολυπλοκότητα της θεωρίας, δεν επιτρέπει την πλήρη ανάλυση όλων των πτυχών της. Για τον λόγο αυτό επιλέξαμε να αναφερθούμε σε τρεις από τους κυριότερους τομείς, «το δίλημμα των φυλακισμένων», την ισορροπία του Nash και την κυρίαρχη στρατηγική.
#1. Το Δίλημμα των Φυλακισμένων
Αυτό είναι το πιο γνωστό κομμάτι της θεωρίας παιγνίων. Υποτίθεται ότι δύο μέλη μιας συμμορίας έχουν συλληφθεί και πρέπει να εφαρμόσουν μια αμοιβαία ωφέλιμη στρατηγική, ώστε να μειωθεί η ποινή τους.
Συγκεκριμένα:
- Έχουμε τον Φυλακισμένο Α και τον Φυλακισμένο Β.
- Οι δύο φυλακισμένοι δεν μπορούν να επικοινωνήσουν μεταξύ τους.
- Αν προδώσει ο ένας τον άλλον, τότε θα εκτίσουν 2 χρόνια φυλάκισης.
- Aν ο Α προδώσει τον Β, ο οποίος όμως δεν θα μιλήσει, τότε ο Α θα απελευθερωθεί και ο Β θα εκτίσει 3 έτη (και το αντίθετο).
- Αν κανείς από τους δύο δεν μιλήσει, τότε και οι δύο θα εκτίσουν 1 έτος φυλάκισης.
Το λογικό προσωπικό όφελος θα οδηγήσει στο να προδώσει ο ένας τον άλλον, θεωρώντας ότι θα είναι η καλύτερη δυνατή συμφωνία. Το προφανές θα ήταν να μην μιλήσει κανείς από τους δύο, ώστε να εκτίσουν και οι δύο την ελάχιστη ποινή.
Βασική ιδέα του παιγνίου είναι να εκθέσει την τάση των ανθρώπων να δείχνουν έλλειψη συνεργασίας σε τέτοιες περιπτώσεις.
#2. Η Κυρίαρχη Στρατηγική
Η κυρίαρχη στρατηγική αναφέρεται στις στρατηγικές που είναι καλύτερες για τον κάθε παίκτη, ανεξαρτήτως τι στρατηγική έχει ακολουθήσει ο άλλος.
Κάθε παίκτης έχει την δική του κυρίαρχη στρατηγική, η οποία όμως δεν είναι η καλύτερη όταν δεις το πρόβλημα συνολικά.
Κυρίαρχη στρατηγική στο δίλημμα των φυλακισμένων είναι ο καθένας να προδώσει τον άλλον.
#3. Ισορροπία του Nash
Αυτό που προτείνει ο Nash είναι ότι υπάρχει ένα σημείο ισορροπίας στο οποίο κανένα μέρος δεν ωφελείται από μια αλλαγή στην στρατηγική.
Στο σημείο ισορροπίας, κάθε πλευρά γνωρίζει καλά τον αντίπαλο και ακολουθεί την στρατηγική του.
Το σημαντικό στην ισορροπία του Nash είναι ότι υπάρχει τουλάχιστον ένα σημείο το οποίο οι παίκτες πρέπει να βρουν και να δημιουργήσουν την στρατηγική τους γύρω από αυτό.
Η Θεωρία Παιγνίων στην Λήψη Αποφάσεων
Ακόμη και αν άνθρωποι ή εταιρείες ακολουθούν λογικά το δικό τους συμφέρον, το καλύτερο αποτέλεσμα είναι δύσκολο να επιτευχθεί αν δεν μπορούν ή δεν θέλουν να συνεργαστούν.
Η καλύτερη στρατηγική λοιπόν, είναι να γίνεται μια διαρκής σάρωση της «αγοράς» για πιθανές συμμαχίες. Οι άνθρωποι που έχουν δυνατότητα σύναψης συμμαχιών στο τέλος γίνονται μέρος ολιγοπωλίων που τελικά κυριαρχούν, ενώ όλοι όσοι δεν κατάφεραν να ενταχθούν σε αυτό εξοστρακίζονται.
Η θεωρία παιγνίων στην πραγματική ζωή δηλαδή, προσεγγίζει τα προβλήματα με μια οπτική εξέλιξης και προσαρμογής.
Οι άνθρωποι συνεργάζονται γιατί έτσι προκύπτει το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα, δηλαδή για τον πρωτόγονο άνθρωπο η επιβίωση απέναντι στα λογής στοιχεία της φύσης και για τον πιο σύγχρονο η οικονομική επιβίωση κλπ.
Όλη αυτή τη κυρίαρχη στρατηγική των ανθρώπων «εξοστρακίζει» άλλα είδη και την ίδια την φύση σε ένα βαθμό.
Επομένως, είναι πολύ σημαντικό να βρεις το σημείο ισορροπίας, στο οποίο εξυπηρετείται το συλλογικό συμφέρον στον μεγαλύτερο βαθμό και να σκέφτεσαι σαν παίκτης της θεωρίας παιγνίων.
Μερικές ερωτήσεις που μπορείς να κάνεις όταν καλείσαι να καταστρώσεις στρατηγική για την λήψη αποφάσεων είναι οι παρακάτω:
- Σκέφτονται λογικά οι άλλοι παίκτες;
- Μπορούμε να βρούμε το σημείο ισορροπίας;
- Δρούμε με βάση το συμφέρον μας;
- Καταλαβαίνουμε ποιοι είναι οι κανόνες;
- Είναι η κυρίαρχη στρατηγική, η καλύτερη για την περίπτωση μας;
Όπως μπορείς να αντιληφθείς από τα παραπάνω, πολλές πτυχές της ζωής μας μπορεί να ενέχουν στοιχεία της θεωρίας παιγνίων κατά την λήψη των σχετικών αποφάσεων.
Το ζήτημα έχει ερευνηθεί και υπάρχει τεράστια βιβλιογραφία, αν θέλεις να εμβαθύνεις περισσότερο στην θεωρία.
Μπορείς βέβαια να δεις και το παρακάτω βίντεο αν θέλεις να μάθεις περισσότερα για μια άλλη επιστήμη, αυτή του φλερτ.
Τα επόμενα καλύτερα άρθρα που μπορείς να διαβάσεις:
- Τα 3 Στάδια της Αποτυχίας και Πώς να την Μετατρέψεις σε Επιτυχία
- Προσωπική Ανάπτυξη: Πώς να Στήσεις μια Στρατηγική για Πρόοδο
Αν θέλεις να μάθεις περισσότερα εργαλεία για την προσωπική σου ανάπτυξη, τότε δες εδώ.
Καλή συνέχεια
